Factcheck: witte versus bruine rijst
In de uitzending van het NOS-journaal van 9 april 2019 om 8:30 (https://nos.nl/uitzending/40869-nos-journaal.html), zegt Marian Geluk van de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (https://www.fnli.nl): "Een nadeel (van Nutri-Score) is dat het verschil tussen producten, waarbij de een wat gezonder is dan de ander, niet goed tot uitdrukking komt. Bijvoorbeeld witte rijst en bruine rijst. Die krijgen een vergelijkbare score in Nutri-Score. Ja, dat moet eigenlijk niet de bedoeling zijn. Nederland moet veel meer vezels eten en dus zou je willen dat bruine rijst hoger scoort".
Deze uitspraak klinkt inderdaad als een valide commentaar. Ze gebruikt Nutri-Score correct, dat wil zeggen dat ze het gebruikt om producten binnen dezelfde productcategorie (soorten rijst) te vergelijken.
Maar klopt deze uitspraak ook?
Ze zegt niet hoe ze tot haar mening is gekomen, welke producten ze heeft vergeleken en hoe ze aan de Nutri-Score waarden komt. Nutri-Score wordt immers in Nederland nog maar amper gebruikt.
Om deze uitspraak te testen kunnen we het levensmiddelenbestand van Open Food Facts gebruiken. Dit bestand is door consumenten opgebouwd op basis van producten in winkels. Consumenten voeren zelf de productgegevens in, èn kunnen deze invoer ook zelf controleren aan de hand van de verplichte productfoto's en vervolgens eventueel corrigeren.
Elk product kan worden toegewezen aan een productcategorie. In de categorie rijst (https://nl.openfoodfacts.org/categorie/rijst) zijn de subcategorieen witte rijst (https://nl.openfoodfacts.org/categorie/witte-rijst) en volkorenrijst (https://nl.openfoodfacts.org/categorie/witte-rijst) te vinden.
Helaas zijn er nog maar weinig producten in deze Nederlandse categorieën te vinden (juni 2019). We kunnen echter kijken naar de producten wereldwijd. Zo zijn er momenteel 111 brown rices en 136 white rices die relevant zijn.
Als we de gemiddelde voedingswaarden van deze productcategorieën vergelijken, dan heeft witte rijst gemiddeld een energie-waarde van 1420 kJ, 74 g koolhydraten ,1.2 g vezels en 7.5 eiwitten per 100 g.
Voor bruine rijst is dit 1420 kJ, 69 g koolhydraten, 3.7 g vezels en 7.8 g eiwitten.
In vergelijking hebben witte en bruine rijst dezelfde hoeveelheid energie, koolhydraten en eiwitten. Alleen heeft bruine rijst 2.5 g meer vezels dan witte rijst.
Komt dit ook tot uitdrukking in de Nutri-Score?
De ruwe nutriscore geeft gemiddeld -2.12 voor bruine rijst en voor witte rijst -0.78. Aangezien hoe negatiever, hoe beter betekent, komt bruine rijst hier beter naar voren.
Deze ruwe scores van voedingswaarden moeten omgezet worden in de letters A tot E. Alles kleiner dan 0 krijgt de Nutri-Score A.
Voor bruine rijst is dit dus duidelijk correct. Voor witte rijst is het minder duidelijk. Als we correct afronden (want Nutri-Score is gebaseerd op hele getallen), dan komt witte rijst uit op -1 en dus Nutri-Score A.
De hier gemelde resultaten voor witte rijst zijn echter een gemiddelde. Er is ook rijst die onder de ruwe voedingswaarde score van 0.5 valt en afgerond wordt naar 0 en daarmee Nutri-Score B krijgen.  Een grafiek van witte rijstsoorten laat zien dat al deze rijst rond de 1480 kJ zit, maar dat de hoeveelheid vezels kan variëren van 0 (kloppen deze gegevens wel) tot 3 g. Sommige rijst krijgt dan ook de Nutri-Score B (geel), maar het overgrote deel krijgt Nutri-Score A (groen).
Conclusie is dat de uitspraak van Marian Geluk correct is. Nutri-Score kan geen onderscheid maken tussen witte en bruine rijst. Het verschil tussen deze productcategorieën is te subtiel als alleen naar vezels gekeken moet worden. Mogelijke negatieve bijdragen als energie, vet en suiker zijn amper aanwezig in rijst en hebben dan ook geen impact op de Nutri-Score.
Consumenten moeten dus de voedingswaardentabellen blijven bekijken als ze een nog gedetailleerdere rijst-keuze willen maken. Niet één soort rijst is een slechte keuze, maar let op. Er zijn rijstsoorten waarbij fabrikanten alle vezels uit de rijst gehaald hebben. Gelukkig scoort deze rijst Nutri-Score B.